سدها تفرجگاهی مناسب برای تفریح و گشت‌وگذارند و با داشتن دریاچه‌ای در کنار خود، یکی از بهترین مکان‌ها برای ورزش‌های آبی و ماهی‌گیری هستند. در کشورمان نیز سدهای متعددی وجود دارند که در کنار کاربری‌هایی که دارند به تفرجگاه‌ها نیز تبدیل شده‌اند که سد امیرکبیر در کرج، سد لفور در مازندران و سد کارون سه از جمله آن‌ها است.

سدها سازه‌هایی هستند که با ساخته شدن روی رودخانه‌ها و رودهای جاری و خروشان، علاوه بر جمع‌آوری آب برای مصارف مختلف، با داشتن محیط و چشم‌اندازی مناسب مکانی برای گشت‌وگذار نیز به شمار می‌روند. دیدن سازه عظیم سد و تماشایی مناظر پیرامون سد بربالای تاج آن بسیار هیجان‌انگیز به‌ویژه زمانی که سد در دل طبیعتی بی‌نظیر احداث شده باشد مانند سد سلیمان تنگه یا سد شهید رجایی.

اگر در برنامه سفرتان تصمیم دارید به سدگردی بروید، در ادامه مهمترین سدهای ایران را معرفی می‌کنیم.

سد امیرکبیر یا سد کرج

سد امیرکبیر یا سد کرج؛ اولین سد چند منظوره ایران است

سد امیرکبیر یا سد کرج اولین سد چندمنظوره ایران است که روی رودخانه‌ی کرج احداث شده است. این سد یکی از مراکز طبیعی مهم پرورش ماهی‌های قزل‌آلای رنگین‌کمان، قزل‌آلای خال‌قرمز، ماهی سفید و ماهی سیاه است و با داشتن دریاچه‌ای یکی از تفرجگاه‌های مردمان پایتخت و جاهای دیدنی کرج به شمار می‌رود.

تفریح در سد امیرکبیر

ماهی‌گیری: یکی از تفریح‌های سد کرج ماهی‌گیری است. اداره محیط‌زیست از تیرماه تا اواخر شهریورماه، مجوز صید ماهی صادر می‌کند، و هر فرد اجازه صید پنج قطعه ماهی در روز را دارد. ماهی‌های خانواده کپور، عسلک و عروس ماهی از دیگر ماهی‌هایی هستند که در این دریاچه سد زندگی می‌کنند.

• پرنده نگری: اگر خوش شانس باشید می‌توانید در سد امیرکبیر پرنده‌های زیبا را ببنید.کبک، پرندگان وحشی همچون حواصیل خاکستری و اردک سرسبز، پرندگانی هستند که از مناطق سردسیر سیبری برای یافتن غذا و زیستگاهی بهتر در فصل زمستان به این منطقه مهاجرت می‌کنند و برخی ماندگار می‌شوند و برخی دیگر پس از استراحتی کوتاه به‌سمت جنوب می‌روند. البته بد نیست بدانید که محیط نیمه جنگلی، درختان و درختچه‌های متنوع و بوته‌زارها از جمله گونه‌های علفی و درختان ارس، در ارتفاعات پیرامون این سد، زیستگاه مناسبی برای انواع جانوران به‌ویژه خرس قهوه‌ای، گراز، گرگ، جوجه‌تیغی، کل و بز، ایجاد کرده است.
• دهکده واریان: با احداث سد امیرکبیر چند روستا مانند رازکان، کوشک بالا و واریان به زیر آب رفتند و مردمان آن به محلی دیگر کوچ کردند. در حال حاضر راه ارتباطی و رسیدن به روستای خوش و آب‌وهوای واریان نو تنها با قایق و عبور از سد امکان‌پذیر است که این خود به یکی از جاذبه‌های این سد تبدیل شده است.
• وزش‌های آبی: در گذشته قایق‌سواری، اسکی روی آب، ماهی‌گیری از تفریح‌های سد کرج بود اما در حال حاضر به‌دلیل افزایش آلودگی آب‌های این سد، خطر برای توریست‌ها و استفاده مردم تهران از آب سد، شنا و قایق‌سواری و اسکی روی آب در آن ممنوع شده است و گاهی فقط غواصی نجات غریق در آن فعالیت می‌کنند.

آدرس سد امیرکبیر: سد امیرکبیر در شمال شهر کرج و در ۲۵ کیلومتری جاده‌ی کرج به چالوس قرار دارد.

سد دز

_{منبع عکس: خبرگزای ایسنا (عکاس: وحید حسینی)}
سد دز؛ اولین سد برق آبی ایران و تنها سدی است که فرکانس برق سراسری کشور را تنظیم می‌کند

یکی از قشنگ‌ترین دریاچه‌های و سدهای را در استان خوزستان و شهر اندیمشک می‌توانید ببیند. سد دز نیم قرن پیش روی رودخانه خروشان دز ایجاد شد که در زمان خود جز پنجاه سد بلند جهان و ششمین سد مرتفع دنیا بوده است. این سد همچنین اولین سد برق آبی کشور و تنها سدی است که فرکانس برق سراسری کشور را تنظیم می‌کند و به ثبت ملی رسیده است. وجود چند جزیره کوچک و بزرگ که روی آن‌ها انبوهی از درختان کُنار و بادام کوهی به چشم می‌خورد، چهره و جلوه‌ی تماشایی به دریاچه‌ی این سد که به دریاچه شیهون نیز معروف است، بخشیده است.

تفریح در سد دز

• ورزش‌های آبی: دریاچه سد دز جهت انجام ورزش‌های آبی از جمله قایقرانی، اسکی و شنا و… مناسب است.
• ماهی‌گیری: ماهی‌گیری نیز در فصل‌های از سال در دریاچه این سد امکان‌پذیر است.

آدرس سد: دریاچه و سد دز در شهرستان اندیمشک و ۲۳ کیلومتری شمال شرق آن قرار دارد ولی برای رسیدن به آن باید از شهر دزفول گذر کنید.

 سد شهید رجایی یا سد سلیمان تنگه

_{منبع عکس: iribnews (عکاس: ولی شجاعی لنگری)}

یکی از دیدنی‌ترین سدهای ایران را می‌توانید در دل طبیعت بی‌نظیر مازندران ببیند. این سد، سلیمان تنگه یا سد شهید رجایی نام دارد و در میان کوه‌ها و چشم‌اندازی تماشایی جای گرفته است. در کنار این سد دهکده آرامش سلیمان تنگه قرار دارد که یکی از تفرجگاه‌های عالی ساری است و با داشتن تفریح‌های متنوع گردشگران زیادی را به سوی خود جذب می‌کند.

تفریح در سد سلیمان تنگه

• بازدید از تاج سد: در طول روز می‌توانید با تهیه بلیط، از تاج سد دیدن کنید.
• تفریح‌ها آبی: قایق‌رانی، اسکی روی آب، اتوبوس دریایی، پدال رو در اسکله شیرین رود را از دست ندهید.
• گردشگری ورزشی: سلیمان تنگه، مکان مناسبی برای ورزش‌های آبی و برپایی مسابقه‌های ورزشی است.
• تورهای ماهی‌گیری و غواصی: در دریاچه سد، ماهی‌هایی همچون زرد پر، كپو، فيتوفاگ، كولی، ماهی سفيد رودخانه‌ای و قزل‌آلای رنگين‌كمانی وجود دارد که می‌توانید در تورهای ماهی‌گیری شرکت کرده و لذت ماهی‌گیری در سلیمان تنگه را تجربه کنید. تور غواصی نیز از جمله تورهای مفرحی است که در این مکان برگزار می‌شود.
• جنگل‌نوردی و تماشای چشم‌انداز آرامش: سلیمان تنگه و چشم‌انداز زیبای آن، شما را به پیاده‌روی در دل جنگل، تماشای مناظر سرسبز شالیزارها و گوش دادن به آوای شنیدنی طبیعت دعوت می‌کند.
• آب‌تنی: آب‌تنی در رودخانه‌ها و دریاچه‌ها همیشه‌ یکی از تفریح‌های هیجان‌انگیز بوده است. در کنار لذت بردن از این کار، مراقب خود نیز باشید.
• سایر تفریح‌ها: در این دهکده، پیست تپه‌پیمایی و زمین بازی و ورزش وجود دارد.

آدرس سد سلیمان تنگه: سد شهید رجایی در ۴۵ کیلومتری جنوب غربی شهرستان ساری قرار دارد. این سد و دهکده در نزدیکی روستای افراچال و در منطقه‌ای کوهستانی قرار دارد. برای رفتن به این مکان باید مسیر سرسبز و جنگلی ساری به دودانگه را طی کنید.

سد شیاده

سد شیاده یکی دیگر از سدهای دیدنی استان مازندارن سد شیاده است که در منطقه باصفا و دل‌انگیز بندپی غربی و در روستای شیاده قرار دارد. این سد از نوع سدهای خاکی است که در میان چشم‌اندازی زیبای جنگل‌ جا خوش کرده است و مکانی فرح‌بخش برای برپای تورهای یک روزه و طبیعت‌گردی است.

تفریح در سد شیاده

• ماهی‌گیری: بدون شک بودن ماهی‌گیری در سد شیاده یکی از بهترین تفریح‌هایی است که در این مکان می‌توانید انجام دهید پس قلاب ماهی‌گیری را فراموش نکنید.
• قایق‌رانی: سدها مکانی مناسب برای تفریح‌های آبی به‌ویژه قایق‌رانی هستند به‌ویژه در زمانی که در میان طبیعتی رویایی قرار گفته باشند.
• پیاده‌روی و تماشای مناظر: تماشای مناظر جنگل، سکوت و آرامش طبیعت فرصتی مناسب برای پیاده‌روی و لذت بردن از هوای مطبوع است پیشنهاد می‌دهیم در سفر به سد شیاده پیاده‌روی را در فهرست تفریح‌تان قرار دهید.

آدرس سد شیاده: سد شیاده در حدود ۳۲ کیلومتری جنوب غربی بابل، در روستای شیاده و در بخش بندپی غربی قرار دارد. این سد در پشت روستای شیاده در دل مناطق جنگلی واقع است. از طریق جاده‌ی خشرودپی به گلوگاه بندپی با یک مسیر فرعی به سد منتهی می‌شود.

سد لتیان

سد لتیان یکی از بهترین مکان‌های تفرجگاهی و جاهای دیدنی تهران است که پایتخت نشینان برای فرار از شلوغی‌های شهر و هوای آلوده می‌توانند به دامان آن پناه ببرند و یک روز شاد را در کنار خانواده داشته باشند. این سد روی رودخانه‌ی جاجرود ایجاد شده است.

تفریح در سد لتیان

• پیک‌نیک: اطراف سد و دریاچه لتیان مکانی مناسب برای داشتن پیک‌نیک و سپری کردن یک روز شاد و دل‌پذیر در کنار خانواده، دوستان و آشنایان است.
• ماهی‌گیری: وجود انواع ماهی پورکراس و ماهی سفید رودخانه‌ای و زردپر در این دریاچه لتیان امکان داشتن تجربه ماهی‌گیری را ممکن کرده است. در گذشته نیز ماهی قزل آلا در این دریاچه مشاهده می‌شد.
• قایق‌سواری و اسکی روی آب: از تفریح‌های لتیان قایق‌سواری روی آب دریاچه است. در این مکان ایستگاه‌های قایق‌رانی و اسکی روی آب وجود دارد که زیر نظر نیروی هوایی و شهرداری لواسان قرار دارد.

آدرس سد لیتان: سد لیتان در پنج کیلومتری شمال منطقه جاجرود و جنوب شهر لواسان قرار دارد. این سد تا تهران ۱۰ کیلومتر فاصله دارد و در شمال شرقی آن واقع است. برای رسیدن به سد لتیان از تهران دو مسیر وجود دارد:

• مسیر اول: از سه راه تهرانپارس و جاده دماوند به‌سمت «جاجرود» بروید و با رسیدن به پل جاجرود، جاده سمت شمال را که موازی با رود جاجرود است ادامه دهید؛ بعد از طی حدود پنج کیلومتر در جاده‌ای آسفالت به ورودی سد لتیان می‌رسید.
• مسیر دوم: می‌توانید از شمال شرق تهران و اتوبان بابایی، به گردنه‌ی «قوچک» و بعد به‌سمت لواسان بروید. از انتهای لواسان بزرگ، جایی که جاده به دو بخش تقسیم می‌شود، مسیر را به‌سمت جنوب شرقی، یعنی سمت راستتان ادامه دهید؛ این جاده برای دوچرخه‌سواران هم جذاب است و در روزهای تعطیل گروه‌های دوچرخه‌سواری در این جاده رکاب می‌زنند.

سد لفور یا سد البرز

_{عکاس: شهاب آقایی}

سد لفور از آن مکان‌هایی است که برای یک سفر کامل و عالی در دامان طبیعت و داشتن یک پیک‌نیک و طبیعت‌گردی فوق‌العاده است. این سد که سد البرز، پاشاکلا و سد صالحی ماندرانی نیز نامیده می‌شوند، در نزدیکی جنگل تماشایی و شگفت انگیز لفور در منطقه لفور قرار گرفته است.

تفریح در لفور

• ماهی‌گیری: ماهی‌گیری در سد و در میان طبیعت سرسبز تفریحی آرام‌بخش و لذت‌بخش است. ماهی‌های زردپر، سرخ باله و سفید رودخانه‌ای ماهی هستند که در این سد زندگی می‌کنند.
• جنگل‌نوردی: جنگل هیرکانی لفور در نزدیکی سد قرار دارد و شما می‌توانید در کنار سدگردی یک جنگل‌پیمایی عالی نیز داشته باشید.
• روستاگردی: منطقه لفور پر از روستاهای دیدنی است و شما را برای روستاگردی و گپ و گفت‌ با مردمان مهربان لفوری به خود فرا‌می‌خواند. گشنیان، نفت‌چال، چاکسر، اسبوکلا، گالش‌کلا، میرارکلا، غوزک رودبار، امامکلا، کالیکلا، مرزی‌دره و عالم‌کلا از جمله این مکان‌ها است که حتماً سری به آن‌ها بزنید و از زیبایی‌ها روستایی لفور لذت ببرید.
• آدرس سد لفور: سد لفور در دهستان لفور سوادکوه شمالی قرار دارد. اگر از سمت جاده یروزکوه قصد سفر به سد لفور را دارید، باید بعد از گذشتن از شهر‌های پل سفید، زیر‌آب و شیرگاه، مسیر خود را به‌سمت جاده شیرگاه-بابل‌کنار تغییر دهید که از مناطق کلیج خیل و اسلام آباد عبور می‌کند. جاده هراز شما را به‌ترتیب به شهر‌های آمل و بابل راهنمایی می‌کند.

در شهر بابل مسیر جاده گنج افروز به‌طرف بابل‌کنار را در پیش بگیرید. جاده گنج افروز به‌دلیل موقعیت جغرافیایی‌اش، در مجاورت دره‌ای بزرگ قرار دارد که با رعایت مسائل رانندگی می‌توانید از این مسیر به‌راحتی عبور کنید. سپس با عبور از شهر بابل‌کنار، به سه راهی شیردارکلا می‌رسید که مکانی بسیار شلوغ و پررفت‌وآمد است و از هر کسی مکان سد را بپرسید، شما را راهنمایی خواهد کرد.

سد شهید کاظمی یا سد بوکان

_{منبع عکس: خبرگزای ایرنا}

از سدهای تماشایی آذربایجان غربی سد شهید کاظمی با سد بوکان است که در گذشته به سد کوروش نیز معروف بوده است و جالب است بدانید که تصویر این سد روی اسکناس‌های زمان پهلوی نیز حک شده بود. سد بوکان که یکی از قدیمی‌ترین سدهای کشور است روی رودخانه زرینه رود احداث شده است. دریاچه و ساحل این سد از مکان‌های تفریحی بوکان به شمار می‌رود.

آدرس سد شهید کاظمی: سد شهید کاظمی در ۳۵ کیلومتری جنوب شرقی بوکان و ۴۵ کیلومتری شاهین دژ استان آذربایجان غربی قرار داد. راه مستقیم و آسفالته به این سد از طریق شهر بوکان است که طول این مسیر ۳۵ کیلومتر است. دو راه دیگری هم از شهرستان شاهین دژ وجود دارد که یکی از روستای قزکورپی شاهین دژ و دیگری از روستای صفاخانه شاهین دژ به سد راه دارد.

سد شهید عباسپور یا کارون ۱

_{منبع عکس: خوزنیوز}

سد شهید عباسپور یا سد کارون یک، از سدهای استان خوزستان است که روی رودخانه کارون ایجاد شده است. این سد در دوران پهلوی، رضاشاه کبیر نام داشته است و از اولین سدهای ساخته شده در ایران و خاورمیانه است که ساخت بدنه آن در سال ۱۳۴۴ آغاز و تا سال ۱۳۵۴ ادامه داشت.

تفریح در سد کارون یک

• جزیره کوشک: در دریاچه سد شهید عباسپور، جزیره کوچک و رویایی به نام کوشک وجود دارد. برای رسیدن به این جزیره باید ابتدا از جاده مسجد سلیمان به‌سمت سد شهید عباس بروید. طبیعت بکر و زیبا همراه با درختان و چمن‌زارهای پر از گل طبیعت این منطقه را بسیار دلنشین و آرام کرده است. در این جزیره فضاهای اقامتی و ویلاهای زیبایی برای اقامت گردشگران وجود دارد. در این جزیره ورزش‌ها و تفریحاتی مثل صخره‌نوردی، غارنوردی، قایق‌سواری و دوچرخه‌سواری برگزار می‌شود.

آدرس سد کارون ۱: در ۵۰ کیلومتری شمال شرقی مسجد سلیمان در شهر اندیکا واقع شده ‌است.

سد کارون۳

سد کارون سه؛ یکی از بزرگ‌ترین نیروگاه‌های برق‌آبی کشور را دارد و در بین برترین سدهای بتنی جهان قرار گرفته است

یکی از مهم‌ترین سدهای ایران سد کارون سه است؛ جایی که بزرگ‌ترین پل فلزی زیر قوسی و پل کابلی کشور را می‌توانید دیدن کنید. این سد روی رودخانه کارون در شهرستان ایذه شهر دهدز در جنوب غربی ایران احداث شده‌ است. سد کارون همچنین یکی از بزرگ‌ترین نیروگاه‌های برق‌آبی کشور را دارد و در بین برترین سدهای بتنی جهان قرار گرفته است.

تفریح در سد کارون سه

• شناورگردی: در دریاچه سد کارون سه شناورهایی وجود دارد که در کنار جابه جایی اهالی روستایی دو سوی دریاچه سد کارون سه گردشگران از امکان استفاده برای گردشگران وجود دارد.
• موزه و نمایشگاه سد کارون ۳: درکنار تماشای زیبایی‌های سد کارون ۳، با بازدید از نمایشگاه سد از اسناد و روند ساخت این مکان، ماکت‌های کارون و حوضه‌ی آبریز، نیروگاه، ماکت ساخته شده در کوه‌سدهای دیگر دیدن کنید.
• پل قوسی کارون ۳: دیدن سد کارون ۳ بدون بازدید از پل قوسی آن کامل نمی‌شود. این پل دو کیلومتری دهدز قرار دارد.
• منطقه شالو: منطقه شالو در ايذه و در بخش دهدز واقع شده است. اين منطقه سرسبز و زیبا مشرف به دریاچه سد كارون سه است.كوه‌هاي برفگير و دارای پوشش جنگلي مناسب، مناظر بسيار جذاب و ديدني به وجود آورده است. پیشنهاد می‌دهیم در سفر به ایذه و سد کارون از این منطقه هم دیدن کنید.

آدرس سد کارون سه: کارون ۳ در ۲۸ کیلومتری شهرستان ایذه در شمال ‌شرق استان خوزستان بر سر راه اهواز به شهرکرد در دل سلسله جبال زاگرس قرار دارد. برای دیدن این سد می‌توانید مسیر شهرکرد و چهارمحال بختیاری را انتخاب کنید و هم می‌توانید از جاده اهواز به شهرکرد به کارون ۳ بروید.

سد مهاباد

سد مهاباد؛ اولین سد ایران است که در داخل شهر قرار دارد

یکی از زیباترین سدهای ایران سد مهاباد است که در گذشته سد شاپور اول نام داشت و توسط مهندسان یوگسلاوی ساخته شده است. شاید برای‌تان خیلی جالب باشد بدانید که به دیدن سدی می‌روید اولین سد در جهان است که در داخل شهر قرار دارد؛ البته در گذشته بالادست شهر مهاباد قرار داشت و اکنون به‌دلیل گسترش شهری در داخل آن قرار می‌گیرد.

تفریح در سد مهاباد

• بازدید از تاج سد: در بازدید از سد مهاباد، دیدن از تاج سد و تماشای منظره‌ی زیبای سد و پیرامون آن را فراموش نکنید.
• ماهی‌گیری: ماهی‌گیری در سد مهاباد یکی از بهترین تفریح‌ها در این محل است. انواع ماهی‌های بومی و غیر بومی همچون زرد ماهی، سفید رودخانه ای، کپور، سیمبرگ، فیتو فاک و آمور وجود دارند. صید ماهی هر ساله از اوایل شهریور آغاز و تا اواخر اردیبهشت که شروع فصل تخم ریزی ماهیان است ادامه دارد.
• پیک‌نیک: قرار داشتن سد مهاباد در داخل شهر فرصتی مناسب است تا خانوداه‌ها عصرهای بهاری و تابستانی خود را در کنار دریاچه این سد سپری کنند.
• دیدنی‌های نزدیک سد: جزیره‌ی گردشگری، قاضی آباد، سر میدان و تاقه دار یا تک درخت
• نکته‌ای که در بازدید از سد مهباد لازم است بدانید این است که شنا کردن در این سد ممنوع است.

آدرس سد مهباد: سد مهاباد در داخل شهر مهاباد قرار دارد و جاده‌های ارتباطی مهاباد به سردشت و مهاباد به پیرانشهر مجموعه این سد به‌ویژه دریاچه آن را در خود گرفته‌اند.

سایر سدهای معروف ایران

در کشورمان به‌دلیل کمبود آب و به‌منظور استفاده هرچه بهتر و بیشتر از منابع آبی در نقاط مختلف و روی رودخانه‌های پر آب سدهای متعددی احداث شده است. این سدها علاوه بر ذخیره سازی و تأمین آب مورد نیاز برای کشاوزی، آشامیدن و صنعتی با داشتن دریاچه و فضای دلنشین، مورد توجه مردمان محلی و گردشگران است.

سدهای سد اکباتان در استان همدان سد گلپایگان و سد زاینده رود اصفهان سد سفیدرود یا سد منجیل در گیلان، سد الیمالات در مازندران، سد درودزن در استان فاس از دیگر مهم‌ترین و معروف‌ترین سدهای ایران است.

شعر رودخانه

رودخانه ماجراجوست؛ یک کولی، آواره‌ای خانه به دوش، که گلیمش را هر بار جایی پهن می‌کند، پیچان است؛ رودخانه میان دره‌ها و تپه‌ها می‌چرخد و دور می‌زند و هرگز آرام و قرار ندارد، اهل پس‌انداز است، چال می‌کند در اعماق، گنج‌هایی را که قرار است مدت‌ها نزد خویش نگه دارد. نوزاد است رودخانه، جیغ و داد به راه می‌اندازد… آوازه‌خوان است؛ هنگامی که می‌رقصد، دهکده نت‌های آوازش را تا دوردست می‌پراکند…