جنگ تحمیلی عراق علیه ایران که هشت سال به طول انجامید، گستره‌ای به مساحت بیش از ۱۶۰۰ کیلومتر مربع را در بر گرفت و یکی از بزرگ‌ترین جنگ‌های قرن بیستم را رقم زد. پهنه عملیاتی این جنگ از ویژگی‌های گوناگون جغرافیای انسانی و طبیعی برخوردار بود و انواع مختلف عملیات نظامی در آن انجام گرفت.

سیدصالح ایمانی، پژوهشگر دفاع مقدس ، به معرفی جزیره مجنون پرداخته است: «جزایر مجنون در جنوب عراق و در استان بصره قرار گرفته است. دو رود دجله و فرات در نزدیکی این منطقه به هم می‌پیوندند و سرچشمه اروندرود را پدید می‌آورند. این منطقه از آن جهت جزیره خوانده می‌شود که در میان رودخانه‌ها و کانال‌های آب محصور است.

جزایر مجنون از دو قسمت شمالی و جنوبی تشکیل شده که در مجموع ۲۰۰ کیلومتر مربع وسعت دارد. فاصله این جزایر از شهرک القرنه عراق ۱۵ کیلومتر است و بزرگراه بصره العماره، یکی از گلوگاه‌های عراق، از غرب آن می‌گذرد. شهر هویزه در شمال‌شرقی آن واقع است و مرز ایران از آب‌های هور می‌گذرد.

در غرب این منطقه رودخانه دجله در جریان است و در جنوب آن شهرک القرنه و در شمال آن شهرک العزیر واقع است. همچنین در حوالی منطقه حدود ۵۰ روستا وجود دارد که همه آن‌ها دارای ساکنان بومی و غیرنظامی هستند. قسمت اعظم سطح هور پوشیده از گیاهان مردابی به‌ویژه نیزار است که عبور از آن جز از مسیرهای محدود و باریک مشکل است. عمق هور به نیم متر تا سه متر می‌رسد.

در سال ۱۹۷۵، میدان نفتی مجنون در این منطقه کشف شد و این منطقه، از آن رو مجنون (دیوانه) نامیده شده است که به گونه‌ای دیوانه‌وار حجم عظیمی از منابع نفتی را در یک منطقه محدود جغرافیایی جای داده است.

عراق پنج سال قبل از جنگ به‌خاطر وجود ذخایر فراوان نفت، اقدام به خشک کردن این منطقه و ایجاد تأسیسات نفتی کرد که با آغاز جنگ این پروژه‌ها متوقف شد.

جزایر مجنون در جریان جنگ ایران و عراق در سال ۱۳۶۲ این منطقه در پی عملیات خیبر به دست نیروهای ایرانی افتاد و ایران بر اتوبان العماره مسلط شد.

سردار شهید مهدی زین‌الدین، فرمانده لشکر ۱۷ علی‌بن‌ابیطالب (ع) بعد از عملیات خیبر از اراده‌ای سخن گفته بود که منجر به حفظ جزیره مجنون شد. او در این‌باره روایت کرده بود: «وقتی با یکی از بسیجی‌ها صحبت می‌کردم، گفتم: چه طور بود که دشمن این طرف نمی‌آمد؟ می‌گفت: مگر ندیدید که نیروهای خودمان آرپی‌چی می‌زدند؟ در صورتی که خودمان می‌دانستیم که نیرویی در آنجا نداریم.

به یقین ملائکه الله و امدادهای غیبی خداوند در آنجا ما را نگهداشت و در آن روز ما یقین حاصل کردیم که خداوند اراده کرده است که جزیره را حفظ کند و چه نیروی زیاد و چه کم در آن جزیره به کار ببریم تأثیری ندارد، چون نیروی خداوندی است و اراده خداوندی بر آن تعلق گرفته است که جزیره حفظ شود. قلب ما قوت گرفت و آن روز تا شب به هر شکل ممکن مقاومت کردیم و شب هم که نیرو رسید به دشمن همان شب حمله کردیم و ضربه بسیار شدیدی به آن‌ها وارد کردیم که از همان شب دشمن دیگر جرأت حمله اساسی و تصرف جزیره را از دست داد.»

جزایر مجنون تا سال پایانی جنگ در دست نیروهای ایرانی باقی ماند. پس از نبرد دوم فاو که منجر به پس گرفتن جزیره فاو شد، عراق یک ماه پیش از پایان جنگ، در تیرماه سال ۱۳۶۷ سلسله عملیات توکلنا علی‌الله را برای بازپس‌گیری جزیره مجنون آغاز کرد. صدها تانک، علیه نیروهای ایرانی به‌کار گرفته شد، به‌طوری‌که نیروهای عراقی با نسبت ۲۰ به یک به ایرانی‌ها برتری عددی داشتند. این حمله با یکی از بزرگ‌ترین گلوله‌باران‌ها در تاریخ که با استفاده از جنگ‌افزارهای شیمیایی به ویژه گاز خردل همراه بود، آغاز شد. که در نتیجه آن بسیاری از مدافعان ایرانی جزیره توان دفاع را از دست دادند و این جزیره به سرعت سقوط کرد.

در این سرزمین مردان بزرگ زیادی شهید شدند که در بین آنها نام سردار شهید حمید باکری به چشم می‌خورد؛ سرداری که هنوز پیکرش در جزایر مجنون باقی مانده است.